Diabetes mellitus en het bewegingsapparaat

De NHG-Standaard Diabetes mellitus type 2 adviseert jaarlijkse controle op macro- en microvasculaire schade. Hierbij wordt de functie van ogen, nieren, hart en vaten onderzocht. De standaard geeft geen advies over gericht onderzoek naar de functie van het bewegingsapparaat; problemen hiermee kunnen eveneens ontstaan als gevolg van lang bestaande hyperglykemie. Dezelimitation ofjoint mobility (cheiroarthropathie) is een veel voorkomend maar onderbelicht fenomeen bij zowel type 1- als type 2 diabeten. De functionele beperkingen beïnvloeden de autonomie van de diabetespatiënt in het dagelijks leven. De auteurs vanMusculoskeletal Complications in Type-1 Diabetes beschrijven voorkomen en beperkingen in een langlopend onderzoek.1

DesignHet onderzoek naar prevalentie van cheiroarthropathie werd verricht bij het patiëntencohort van het DCCT/EDIC-onderzoek.2 DeDiabetes Control and Complications Trial (1983-1993) en de aansluitendeEpidemiology of Diabetes Interventions and Complications Trial zijn langlopende onderzoeken naar micro- en macrovasculaire complicaties bij type 1-diabeten (analoog aan het UKPDS-onderzoek bij type 2-diabeten). Er werden 1217 patiënten met diabetes type 1 geïncludeerd met een gemiddelde leeftijd van 52 jaar, een gemiddelde diabetesduur van 31 jaar en een gemiddelde follow-up van 24 jaar.

Cheiroarthropathie werd gedefinieerd als periarticulaire verdikking van de huid van de handen en beperkte gewrichtsmobiliteit (limited joint mobility), met verlies van functionaliteit als gevolg. Hieronder vielen de volgende syndromen van de bovenste extremiteit: capsulitis adhesiva, carpaletunnelsyndroom, flexortendovaginitis, morbus Dupuytren en een afwijkendprayer sign (opening tussen beide pinken bij handen in bidstand). Met behulp van een gevalideerde vragenlijst werd de functiebeperking bepaald.

ResultatenBij 807 patiënten (66%) met diabetes type 1 was sprake van cheiroarthropathie. De meestvoorkomende vorm was capsulitis adhesiva van de schouder (n = 372; 31%), gevolgd door het carpaletunnelsyndroom (= 362; 30%), flexortendovaginitis (n = 340; 28%), afwijkend prayer sign (n = 251; 22%), en morbus Dupuytren (n = 105; 9%). Van de onderzochte patiënten hadden er 400 (33%) een vorm van cheiroarthropathie, 241 (20%) twee vormen, 124 (10%) drie vormen en 42 (3%) vier of vijf vormen. De meestvoorkomende combinatie was het carpaletunnelsyndroom met flexortendovaginitis (31%), gevolgd door het carpaletunnelsyndroom met de capsulitis adhesiva (17%). De patiënten met cheiroarthropathie waren ouder (52,7 versus 51,3 jaar) en vaker vrouwelijk (53%). De aanwezigheid van cheiroarthropathie was gecorreleerd aan de duur van de diabetes, de hoogte van het HbA1c en de aanwezigheid van neuropathie en retinopathie. De functiebeperking (Disabilities of the Arm, Shoulders and Hand (DASH) en symptoomscore) was bij vrouwen significant hoger dan bij mannen en nam toe naarmate er meer verschijningsvormen van cheiroarthropathie aanwezig waren.

Hoewel dit onderzoek is verricht onder patiënten met diabetes type 1, is cheiroarthropathie ook bekend bij patiënten met diabetes type 2. Dit onderzoek bevestigt eerdere bevindingen, waar bij tweederde van de diabetespatiënten beperkingen werden gevonden, vergeleken met een niet-diabetespopulatie met prevalentiecijfers tussen 4 en 20%.3 Voor de dagelijkse praktijk is het voor de zorgverlener van diabetespatiënten belangrijk om rekening te houden met syndromen die veroorzaakt worden door cheiroarthropathie. Door deze aandoeningen van de bovenste extremiteit en daaruit voortvloeiende functionele beperkingen kunnen bij de patiënt problemen ontstaan in het dagelijks functioneren. Ook ondervinden zij problemen bij zelfcontrole, spuithandelingen en het eigen onderzoek van de voeten. Daarnaast kunnen beperkingen een gericht beweeg- en sportadvies in de weg staan. Het fenomeen van limited joint mobility beperkt zich natuurlijk niet tot de bovenste extremiteiten. Een positief prayer sign kan duiden op limited joint mobility; de zorgverlener verricht dan een gericht voetonderzoek op zoek naar verstijving en verhoogde druk-en schuifkrachten. Gezien het hoge prevalentiecijfer is bij een positief prayer sign ook gericht onderzoek van de bovenste extremiteiten aan te bevelen.